Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej gwarantuje każdemu obywatelowi ochronę prawa własności, a w przypadku konieczności wywłaszczenia art. 21 ust. 2 Konstytucji RP stanowi
„Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.”
W wyroku z 9 grudnia 2008 r. (K 61/07) Trybunał Konstytucyjny w sposób klarowny wyjaśnił, że
“[…] wywłaszczenie jest wyjątkową, szczególną formą ingerencji w sferę własności, dopuszczalną w wypadkach, gdy w grę wchodzi cel publiczny. Łączy się ono z ograniczeniem bądź odjęciem w całości prawa własności w drodze aktu indywidualnego, dotyczącego konkretnej nieruchomości, na rzecz konkretnego podmiotu. Polega ono na nabyciu przez państwo własności nieruchomości lub innego prawa do nieruchomości, będącej własnością podmiotu niepaństwowego, w drodze ściśle sformalizowanego postępowania administracyjnego”
A w ramach wyroku z 13 czerwca 2011 r. (SK 41/09) Trybunał Konstytucyjny doprecyzował, iż
„W tym świetle roszczenie odszkodowawcze za wywłaszczenie stanowi szczególny instrument ochrony interesów skarżących z tytułu naruszonego prawa własności, które nie mogą być realizowane za pomocą środków ochrony restytucyjnej. Wyjątkowy charakter instytucji wywłaszczenia pozwala wręcz uznać w takiej sytuacji prawo do odszkodowania za swoisty surogat prawa własności nieruchomości. Ten ścisły związek przemawia za traktowaniem nadmiernych ograniczeń roszczeń odszkodowawczych przysługujących z tytułu naruszenia prawa własności jako nieuprawnioną ingerencję w ochronę prawną samej własności. W świetle orzecznictwa Trybunału ocena całokształtu unormowań rekompensujących ingerencję w prawo własności może doprowadzić do wniosku o naruszeniu istoty tego prawa, sankcjonowanej w świetle art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 3 Konstytucji (…)”
Tego rodzaju ingerencja w prawo własności przynależne jednostce musi każdorazowo wiązać się ze „słusznym odszkodowaniem”. Dzięki staraniom prawników z Generalnej Dyrekcji Odszkodowań sądy powszechne i administracyjne wielokrotnie powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego orzekały, że odszkodowanie słuszne musi być ekwiwalentne do wartości dobra wywłaszczonego, a co za tym idzie, że powinno cechować się możliwością odtworzenia rzeczy przez jej właściciela. Odszkodowanie z tytułu wywłaszczeń nie może być uszczuplane np. przez odliczanie sum niepozostających w związku z dobrem wywłaszczonym (zob. uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 marca 1993 r., W 13/92) lub poprzez wypłacanie odszkodowania na raty, co na skutek działania inflacji powoduje jego realne obniżenie (zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 czerwca 1990 r., K 2/90).
W związku ze skomplikowaniem materii dotyczącej odszkodowań związanych z wywłaszczeniem nieruchomości lub jej ograniczeniem, niezbędna jest wiedza i doświadczenie, które nasi eksperci z Generalnej Dyrekcji Odszkodowań, poprzez swoja wąską praktykę posiedli.